Ekomuzeum to sieć rozproszonych w terenie obiektów, które tworzą „żywą” kolekcję obrazującą wartości przyrodnicze i kulturowe regionu oraz dorobek jego mieszkańców. Wyjątkowy charakter regionu jest prezentowany jako wypadkowa warunków naturalnych i działalności ludzi, historycznej i obecnej.

Koncepcja ekomuzeów rozwinęła się w Europie jako nowy pomysł na prezentowanie i interpretację dziedzictwa poza muzealnymi gablotami – dziedzictwa, które każdy może przeżyć w sposób autentyczny i poznawczy. Ekomuzea tworzą specjaliści zajmujący się naukowo dziedzictwem kultury i przyrody wspólnie ze społecznościami lokalnymi.

Na zielonych szlakach – greenways powstały już dziesiąstki ekomuzeów, które z jednej strony w świetny sposób uzupełniają ofertę turystyczną, a z drugiej strony przyczyniają się do eksponowania i zachowania lokalnej unikalności miejsca oraz budowania i wzmacniania tożsamości kulturowej i społecznej.

Przykłady Ekomuzeów na zielonych szlakach greenways:

• Ekomuzeum Trzy Kultury oraz Ekomuzeum „W krainie Bojków” w Bieszczadach na szlaku Zielony Rower: lutowiska.pl/ekomuzeum-w-krainie-bojkow
• Ekomuzeum Serce Lubelszczyzny na Szlaku Bursztynowym w Krainie Rowerowej na Lubelszczyźnie: www.ekomuzeumlubelszczyzny.pl
• Ekomuzeum Cysterskie i inne Ekomuzea Donośląskie w Lubiążu na Szlaku Odry: lgdodra.pl/oferta/turystyka-i-ekomuzea
• Ekomuzeum Doliny Karpia na szlaku rowerowym Doliny Karpia w Małopolsce: ekomuzeumdolinykarpia.pl 

Nowym pomysłem na wyróżnienie terenów wiejskich, budowanie współpracy społecznosci lokalnych i tworzenie ciekawej oferty turystycznej, opartej o doznania, są wioski tematyczne.

„Jednym ze sposobów na znalezienie miejsca dla mieszkańców wsi w zmieniającej się gospodarce jest tworzenie wiosek tematycznych, czyli takich, których rozwój podporządkowany jest wiodącej idei, tematowi. Wieś dzięki temu staje się wyróżnialna i jedyna w swoim rodzaju. Wieś koncentrująca się na określonym kierunku, temacie rozwoju, w porównaniu z innymi wsiami o podobnym stanie wyjściowym, rozwija się lepiej pod względem gospodarczym i społecznym. We wsi takiej wzrasta też poziom optymizmu” – pisze Wacław Idziak.

Pierwsze wioski tematyczne powstały w województwie zachodnio-pomorskim, ale w różnych zakątkach kraju tworzą się nowe inicjatywy. Na zielonych szlakach – greenways – jednym z aktywnych miejsc są małopolskie wioski na Busztynowym Szlaku w gminie Lanckorona (np. Jastrzębia – Wioska Trzech Wionków).

W wioskach tematycznych i ekomuzeach działają liczne zagrody edukacyjne, gdzie można wziąć udział w warsztatach kulinarnych, artystycznych, rękodzieła, dowiedzieć się o permakulturze i posmakować lokalnych produktów.   

źródła:

Barbara Kazior w: „Zielone szlaki greenways. Praktyczny poradnik” (red. Dominika Zaręba) Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Kraków-Brno, 2007 zob pdf 

Wacław Idziak, „Wymyślić wieś od nowa. Wioski tematyczne”, Koszalin 2008.